بررسی اثرات تراکم و مراحل رسیدگی دانه بر قدرت و کیفیت بذر گلرنگ تحت شرایط کشت دیم و آبی

به منظور بررسی قدرت و کیفیت بذر گلرنگ و تعیین بهترین مرحله برداشت برای تولید بذر مرغوب و نیز بهبود عملکرد بذر تحت شرایط کشت دیم و آبی و تراکمهای مختلف کاشت، آزمایشی در سال زراعی 89-88 در ایستگاه تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل انجام گرفت. رقم گلرنگ سینا که از موسسه تحقیقات دیم زنجان تهیه شده بود در 4 تکرار و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفت. نمونه برداری از بذر در 12 مرحله، انجام شد که مرحله نمونه برداری به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد در تجزیه واریانس و مقایسات میانگین ها (اثرات اصلی و متقابل) در قالب طرح فاکتوریل - اسپلیت پلات در زمان که عامل اصلی (تراکم کاشت * نوع کشت) شامل (30، 40، 50 و60 بوته در متر مربع) کشت آبی و دیم و عامل فرعی (زمان یا دفعات نمونه برداری) که 12 بار نمونه برداری تا زمان برداشت بود، استفاده گردید. کیفیت و قدرت بذرها با استفاده از آزمونهای آزمایشگاهی بر طبق قوانین ایستا (اتحادیه بین الملی تجزیه بذر) بررسی شد. در این راستا صفات فنولوژیک، مورفولوژیک و عملکرد و اجزای عملکرد مورد مطالعه قرار گرفتند. همچنین صفات مربوط به مراحل مختلف رسیدگی دانه و قدرت و کیفیت بذر گلرنگ بر اساس آزمونهای قدرت بذر در شرایط گلدانی و آزمایشگاهی بررسی شد. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که رسیدگی وزنی (پایان دوره پر شدن دانه) در مرحله هشتم نمونه برداری (42 روز پس از گلدهی) در هر دو شرایط کشت دیم و آبی و در تراکمهای 30 و 50 بوته در متر مربع رخ داد رطوبت بذر در زمان رسیدگی وزنی حدود 16/13 درصد براساس وزن تر بود. می توان گفت بیشترین کیفیت بذر در این تحقیق (53 روز پس از گلدهی) اتفاق افتاده است. بالاترین سرعت جوانه زنی و در صد بذور زنده به ترتیب در تراکم 60 (بالاترین تراکم) در شرایط آبی و تراکم 50 بوته در متر مربع در شرایط دیم به دست آمده است. همبستگی مثبت و خیلی معنی داری بین تمامی شاخص های کیفی بذر شامل طول گیاهچه نرمال، وزن خشک گیاهچه و اندام هوایی، درصد گیاهچه نرمال، درصد بذور زنده، درصد سبز کردن، درصد جوانه زنی و سرعت سبز کردن به دست آمد. بنابراین می توان گفت انجام یکی از آزمونهای مذکور برای تعیین کیفیت بذر گلرنگ کافی است. تنش خشکی باعث کاهش درصد و عملکرد روغن شده، به طوریکه بیشترین مقدار آن در کشت آبی و کمترین تراکم (30 بوته در متر مربع) به دست آمده است در صورتی که عملکرد روغن تابع عملکرد دانه بوده و در بالاترین تراکم (60 بوته در متر مربع) و در کشت آبی به دست آمده است. همچنین همبستگی مثبت و معنی داری بین صفات نهایی از قبیل 50% گلدهی با فاصله اولین شاخه طبق دار از سطح خاک، وزن دانه در هر طبق و شاخص برداشت همچنین فاصله اولین شاخه طبق دار از سطح خاک با وزن دانه در هر طبق، تعداد دانه در هر طبق، وزن دانه در واحد سطح، تعداد دانه در واحد سطح، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی داری نشان داده است. وزن دانه در هر طبق با تعداد دانه در واحد سطح، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت همبستگی مثبت و بسیار معنی داری داشت.